Björk: un ixuxú dixebriegu dende'l País del Xelu

I

Cuenten les sagues épiques islandeses que, cuando'l noruegu Erik El Roxu tuvo que colar nel añu 982 d'Islandia (El País del Xelu) acusáu d'asesinatu, tiró pa la mar del oeste, ensin saber ónde diba aportar. Al poco, arribó colos sos barcos a tierra nuevo, un nuevu mundu que vivía nes lleendes del so pueblu, pero que pa él yera desconocíu dafechu. Dió-y el prestosu nome de Grænland (El País Verde), camentando en pañar colonos pal so nuevu dominiu, porque la verdá ye que -magar que pel branu espoxigaba la pación peles costes del sur- aquello de verde tenía poco. Xelu blanco y azul hasta l'infinitu, mar prieto y neveros glaciares per fiordos y foces ye lo que más atopó naquél país (cubiertu nel so 81% de xelu tol añu). El Roxu entamó dos castros nel sur, que medraron y resistieron, y pel branu atrevíase a mandar nueves espediciones al norte, al círculu polar, onde a la fin descubrió qu'aquel nuevu mundu de so nun yera suyu nin yera nuevu. Los Inuit de Thule, colos sos dioses, el so conocimientu de la natura y la so fala, taben ellí dende cuantayá.

La fame y les griesques ente les poblaciones inuit y europees finaría colos asentamientos d'El Roxu nos sieglos XIV y XV, pero aquelles costes volveríen a ver dos sieglos depués arribar munchos barcos europeos a la caza la ballena. Veníen d'Alemaña y d'Holanda, y tamién dende les poblaciones balleneres del Mar Cantábricu. Nel sieglu XVIII, los espedicionarios-misioneros de Dinamarca reclamaríen aquello pal so país. Los habitantes de Groenlandia, los inuit, pasaron a ser consideraos "indíxenes" y "xabaces" a convertir al cristianismu, les sos pertenencies y tierres pasaron a ser patrimoniu del Rei de Dinamarca. Groenlandia caltúvose asina, ocupada y esplotada, como una provincia invadida por una potencia colonizadora y con una población ensin derechos, voz o votu, hasta'l sieglu XX. La fala inuit tampoco nun se reconoció y la toponimia sustituyóse por otra nueva en danés. Tovía en 1951 toles decisiones sobre'l país tomábense en Copenhagen, onde los groenlandeses nun teníen representación nenguna.

Pero, como n'otros sitios con historia de colonización asemeyada, el sentimientu nacionaliegu y dixebriegu del pueblu groenlandés nun amenorgó enxamás nesi tiempu.

Anguaño, en Groenlandia viven 56.344 persones. El 88% d'elles son inuit y namás el 12% ye d'orixe europeu y danés. El refugu del país a la so entrada na Xuníon Europea (como provincia danesa) foi masivu dende l'entamu del procesu: en 1973 el 70% de los groenlandeses votaron non nel referéndum y, depués d'una década de llucha y presiones, en 1985 el 53% de los sos habitantes algamaron sacar al País Verde d'Europa (quedando Dinamarca dientro). Un casu únicu nel qu'una provincia autónoma d'un estáu llega a tener tala dixebra alministrativa. Col tiempu, el groenlandés (kalaallisut) fízose cooficial, la toponimia danesa camudóse otra vez pola xenuina y la llucha pol autogobiernu foi algamando finxos nes décades de los 80 y los 90.

Tres 300 años de colonización danesa, el camín hacia la independencia de Groenlandia llegó esta cabera selmana de payares de 2008 al so cumal históricu: aprobóse col 75% el nuevu estatutu d'autonomía que reconoz el derechu al autodetermín del pueblu groendanlés, a la llingua groenlandesa como única oficial y el derechu de la nación a decidir sobre l'usu económicu de la so tierra (de gran bayura en petróleu), les sos llendes, tribunales, policía, etc. La independencia, sicasí, ye tovía un suañu de futuru pa un país amenorgáu na so mocedá -condenada a emigrar pa xorrecer-, dependiente de la sovención danesa na so economía y firíu de muerte nes coraes de la so natura polos efeutos secundarios de les sociedaes industriales de más pal sur.

II

BJÖRK- Declarái la independencia

Del discu 'Volta' (2007)
[subtitulos tornaos al asturianu]

Aquel País del Xelu del que marchó Erik El Roxu ye tovía anguaño un requexu bien afayadizu pa los vieyos dioses, enllenu de lleendes, de xanes de les fontes, trasgos del xelu y xente sensible pa contales y cantales. Una d'eses xanes ye anguaño perfamosa per tol mundu pola so especial música y voz, siempre estrada d'arte esperimental y electrónicu. Vendió millones de discos, influyó a xeneraciones d'artistes, ganó premios a esgaya y pasó a los llibros de música. Yá nun-y tien que demostrar nada a naide. Por eso, ye raro que siga naguando por dir siempre más lloñe cola so creatividá y que lo faiga con una fuercia y valentía ensin comparanza dientro la música comercial d'esta dómina.

Björk Guðmundsdóttir ye consciente de la so posición cabezalera, de vocera. Sabe que ta dientro d'una máquina -d'una industria- capaz de llevar idees a millones d'oreyes y énte esi fechu, en vez de sirvir de sirvienta de la máquina, úsala. Conoz tamién el poder de la música pa llegar al alma de les persones, pa conmover y pa mover mases. Manexa'l conceutu freirianu de concientización: l'actu de tomar conciencia de la realidá camuda la propia conciencia. Una vez tragues la pildorina colorada y caye'l velu de los güeyos, yá nun hai vuelta atrás, camuda la cadarma cognitiva na que construyisti tou'l to mundu, too garra una nueva esplicación, un nuevu sentíu y nun queda otra qu'actuar.

El so videu "Declarái la independencia", dirixíu pol maestru Michel Gondry, ye más que nidiu nestes simboloxíes (1). Nel costazu de Björk y nos de la masa a la que fala, tán les banderes de Kalaallit Nunaat (Groenlandia) y les Islles Feroe. La moza islandesa emplega los filos musicales nos que la industria comercial enriestra los cerebros del pueblu y per ellos, glaya al altu la lleva un mensaxe claru, concisu y valiente. La conciencia y el puxu treslládase pelos filos a los oyíos de la xente, que respuende afayadizo al so ixuxú dixebriegu.

"Declare Independence" espublizóse'l 1 de xineru de 2008. Dende entós el cantar punxo nerviosu non sólo a Dinamarca, sinón a otros munchos gobiernos de tol mundu: cuando la islandesa actuó en Shanghai, el gobiernu chinu alvirtió-y que nun lu cantara. Björk nun solo sí lu cantó, sinón que glayó "Tibet, Tibet: alza la to bandera" en llugar del "higher, higher". De magar lo ficiera, el gobiernu chinu creyaba una llei pola que "cualquier grupu artísticu o individuu que tea o tuviere n'actividaes qu'amenacen la soberanía nacional" o "afale l'odiu étnicu" ta prohibíu dafechu nel país. Cuando lu cantó n'Australia, dedicó-yoslu a la nación aborixe, cuando lu tocó en Serbia, a Kosovo...

La música popular ñaz del sentimientu del pueblu. Enxamás nun hai qu'escaecer esi poder.

---

(1) D'otra miente, a llectura individualista que tien el cantar ye perinteresante tamién. El pronome personal "you" n'inglés pue ser un "tu" o un "vós" n'asturianu: Declara la independencia, refuga'l so combayamientu, fai la to propia bandera y álzala alto.