"Ni ye-que ni yo-co": Diglosia de Grupo

Xuanín Amieva ye un personaxe de Terapia de Grupo que quier averase a una xente mozo avezada al humor animáu de La Hora Chanante y asemeyaos. Al mesmu tiempu, ye l'herederu vivu de tol teatru costumista fitáu na diglosia, la risión de lo propio y el complexu d'inferioridá. La sociedá asturiana vivió un surdimientu que sacó la llingua de casa, que-y dió a Asturies cultura, estatutu d'autonomía, bandera, lliteratura de nivel internacional, etc., pero los guionistes d'esti programa nun saben qué ye eso. Anque-yos manque (que-yos manca) la verdá ye qu'ellos quedaron en Pachín de Melás. Peor, nel Paco Martínez Soria plasmáu na puerta'l metro.

L'entamu paez bien afayadizu: representar con ironía la traxedia de la mocedá asturiano forciao a emigrar pa trabayar. Pero, na realidá, l'humor vien de ver como los sos vezos asturianos (dibuxaos como melgueros pero rurales y de probín dafechu) s'esfociquen escontra la "realidá", la civilización de futuru y bayura económica que simboliza Madrid.

Capítulu "Más duro ye la mina"

Xuanín ye l'únicu personaxe que fala n'asturianu. El narrador n'off, como'l cura y el maestru del teatru costumista, ye la voz culta y sensata qu'abluca énte les ocurrencies del probe Xuanín. Los personaxes que simbolicen el xorrecimientu económicu pa la xente mozo (los xefes y la xente de "la capital", como ellos dicen) corríyenlu faciendo risión de los sos vezos y fala: "Ni ye-que ni yo-co" o, como nel videu que vien darréu, "<<¿Collaciu?>> Juanito, Juanito, ya puedes empezar a hablar en castellano como Dios manda. Como no te pongas las pilas, tú no vas a durar ni dos días, ¿entiendes?":

Capítulu "Gayasperu por naturaleza"

Non. Anque s'antroxe d'ello, nun hai ironía de verdá nestos videos. Nun hai crítica por parte de los autores del dibuxu animáu hacia eses postures diglósiques. Xuanín nun retruca a los faltosos con humor, nun resiste l'aculturación o los pon pingando con una fras llinguatera y brillante, como fadría un Eric Cartman, un Enjuto Mojamuto o un Bart Simpson.

Xuanín da-yos la razón. Agacha la tiesta. Traga.

Conozo la bona voluntá y del deséu de medrar hacia un humor modernu de calidá, qu'use la llingua como vehículu y non como conteníu, que tienen dellos actores que tán ehí. Sicasí, esos actores nun escriben los guiones del programa. Na nueva temporada, el 90% del tiempu lo único que rescampla ye'l llau más acomplexáu (voi da-yos de baldre esti gran beneficiu, en vez de tachalos de ferramientes d'adoctrinamientu) d'unos guionistes que triunfaron usando l'asturianu -llingua que nun perciben como de so- y nun saben bien por qué. Defendílos muncho y munches veces de crítiques que teníen muncho de verdá, enfotáu nes sos coses bones, na perbona rempuesta'l públicu al visibilizar la llingua y en ver un cambéu na so actitú (fáigolo daqué tovía cuando sal el tema y daré argumentos per equí dalgún día). Poro, les crítiques del so públicu tienen que-yos servir, nun pa zarrase nesi torruxón fediondu, sinón pa espabilar.

Porque, les coses como son: esto da perceguera velo.