Na crítica de la ópera d'hai unes selmanes albidraba qu'unu de los valores más espardíos de mou non consciente pela nuestra sociedá ye la idea de modernidá. El sistema creye que los tiempos cambien, que lo qu'hai güei ye estremao -más evolucionao- de lo qu'hebo ayeri y que, pa entender el pasáu, ye necesario amazcaralu de presente. Poro, yá dende'l post-modernismu, ye normal pensar que'l fechu de camudar radicalmente les circunstancies orixinales de les obres d'arte ye contestualizales -cuando lo que se ta faciendo ye, talamente, decontestualizales- y que ximelgar el puntu de vista hacia la obra ye un actu d'empatía. D'esta miente, piénsase qu'allumar la sala'l muséu ónde ta'l David de Miguel Ánxel con lluces de neón o treslladar una ópera de Rossini -del llugar y l'añu que marca'l llibretu al mundu d'anguaño- pue ayudanos a entender meyor eses obres y a sorrayar les sos carauterístiques contemporánees.Esto ye un vezu tán espardíu nes artes escéniques que yá ye cuasi dalgo clásico y tradicional. Nun me paez mal, cuido que ye un exerciciu bonu cuando se fai en traza y aprovechando daveres les posibilidaes simbóliques d'esi xuegu. Asina y too, la ópera d'anguaño ta infestada d'ello: güei ye tabú facer una ópera que tea ambientada na dómina orixinal. Cuando lo faen, la direición d'escena suel recibir taches por "poco valiente". Ví más Mozart en discoteques o campos de concentración nazis -ver La Xiblata Máxica por Branagh- que peles gayoleres ciudaes italianes del XVIII. La verdá ye que, cuando la escena surde d'un envís intelixente y hai un verdaderu artista detrás, algámense niveles simbólicos de gran altor (víemos hai poco una impresionante Bohéme llantada nel Mayu del 68) pero lo malo ye que, les más veces, nun pasa del nivel broza. Abonda l'artista escénicu malu que ta mirando más por plasmar al patiu butaques, enchipáu por revirar el conceutu orixinal dafechu pa tar na prensa al otru día -pero que, les más veces, nin siquiera ye quién a algamar nin uno nin otro- y escosa'l direutor d'escena que sabe trabayar n'andecha col verdaderu protagonista de la ópera: la música.
El problema engáfase col llau económicu de la escena. Una escenografía cuesta munches perres -namás les grandes óperes del mundu puen pagar representaciones orixinales- y ye normal qu'un mismu diseñu escénicu tea rulando per teatros del mundu años y años. Como un horru, estes escenografíes son muebles y véndense. Polo tanto tien que cumplir delles condiciones: ser afayadices pa poder encuallales en teatros de tolos tamaños, ser llamadores pa que les quieran mercar, han xugar con imáxenes/conceutos universales que seyan valoratibles culturalmente en cualquier puntu del mundu -p'ampliar mercáu-, etc.
Poro, nun ye raro qu'esa intención "contestualizadora" sociocultural de la que falábemos al entamu fine siendo, na realidá, una americanización antroxada. Sí, como tolos imperios d'antaño, Estaos Xuníos d'América ye güei'l contestu cultural común al que toles sociedaes del mundu son llendaes y ye l'escenariu preferíu al que l'arte escénicu modernu emburria'l so trabayu. Pa qu'un mozu de Taiwan, d'Uviéu o de Buenos Aires perciba al Rossini italianu d'hai dos sieglos como dalgo vixente y propio, úsase la cultura americana (el so urbanismu, la so economía, los sos vezos, les sos estayes sociales, la so mitoloxía popular, etc.) como puntu común. La descontestualización de la obra orixinal ye, entós, múltiple: non sólo nel contestu cultural nel que ñaz la obra, sinón del que surde l'observador.Tala globalización cultural nun esiste como'l conocimientu de toles cultures ente sí, sinón como la sustitución de toles cultures por una d'elles.
La ópera ye, amás de música, historia viva. Nella espéyense les situaciones históriques nacionales (hai un factor nacionaliegu y cultural trescendental pa entender la historia de la ópera), les costumes sociales, el folclore y la cultura de los homes y muyeres de les dómines nes que se ficieron. La so americanización escénica obedez -ta claro- a tendencies económiques y sociolóxiques más fonderes, pero quiero sorrayar que nun ye dalgo raro nos nuestros teatros. Ye la tónica, lo que más se fai. Y esta selmana nel Campoamor nun cantaron el gayasperu Fígaro (la) y el namoráu Lindoro... sinón John Rambo y Elvis Presley. Dígovoslo en serio.
Lo d'esti día nel magnu teatru d'Uviéu foi la risión.
En tolos sentíos. La direición escénica de Mariáme Clement enfótase nel llau más cómicu del prestosu llibretu rossiniegu -cómicu dafechu- y xuega cola estética yankee y el llinguaxe humorísticu de les sitcom norteamericanes con abondos gags estramusicales. Equí, Fígaro ye más un personaxe enfiláu de la Tabierna de Moe que'l zorramplu gayoleru que conocemos nes representaciones clásiques, empecipiando unu de los sos dúos xunto al tenor cola mítica musiquina del Casio PT-1; nel segundu actu el Conde d'Almaviva antróxase d'Elvis y fai tolos recitativos cantaos n'italianu con acentu de Texas y los degomanes d'El Rei (pa risión del personal); pero lo que yá nun tragó'l públicu uvieín foi ver a la virxinal Rosina fecha una pendanga y pih.a moza que ye quién a cantar l'inmortal aria "Una voce poco fa" demientres depila les veríes -momentu kitsch como pocos viera- ente glayíos, coloratura y risión xeneral. L'oxetivu de revivir el sen cómicu del llibretu orixinal cumplióse a magüeyu, ye verdá, pero'l conxuntu foi escomanáu. Nun ye que la escenografía fuere demasiao moderna o que nun "teamos preparaos" pa entender el teatru -disfrutamos a esgaya de propuestes abondo más arriesgaes- sinón que'l resultáu foi, precisamente, probe y chambón. Hasta'l puntu de dir escontra la interpretación musical, la partitura y rebaxar l'altor de la composición.
El Barberu de Sevilla ye una de les mies óperes favorites de siempre, tengo la edición d'EMI con Maria Callas y Tito Gobbi gastada de tanto sentila. El nivel de composición que Rossini amuesa nella ye estratosféricu, d'un talentu infinitu -cada aria ye pimpanuda y toles sos melodíes pasaron, amás, al inconsciente musical coleutivu- y tovía ye una música melguera, allegre y abierta. Trátase d'una de les óperes que yo encamiento como antoxana p'adeprender a disfrutar d'esti arte... pero non nesta interpretación, una de les que menos me prestaron de les que ví. El símbolu de lo que foi la obra ye'l como'l barítonu desapaeció dafechu -nuna ópera que ye un carambelu pal personaxe de Fígaro- y como, per primer vez en tolos Barberos que yo viera, foi'l tenor el que triunfó con esta partitura. Gran interpretación de José Manuel Zapata que trabayó más que curioso nel planu vocal y perbién nel teatral. Bien tamién el baxu y la sopranu Silvia Tro, y tien méritu viendo ónde y como la ficieron cantar.
Rir, rímonos y hebo coses de la escenografía que prestaron enforma, como l'intelixente diseñu cúbicu del escenariu -una caxa que camudaba de forma al xirar en cada escena- pero a un arquetípu operísticu del nivel d'El Barberu de Sevilla unu va queriendo que lu dexen esteláu cola música, non a salir charrando de depilaciones d'ingla o Rambos enfilaos.
Como dicía un espertu a la salida: "¡Ay amigu! ¿qué pienses? Los tiempos cambien..."
Maria Callas fai l'aria "Una voce poco fa"
No comments:
Post a Comment