Fíos d'un mesmu dios

Torah - Exodu 23:27/33 (Antiguu Testamentu)

(Yahveh, a Moisés): "Semaré per delantre de ti'l mio terror; enllenaré de llaceries a tolos pueblos a onde aportes; y fadré que tolos tos enemigos fuxan al vete. Mandaré aviéspores delantre de ti pa escorrer al h.ivita, a cananéu y al hitita. Nun los echare de la to presencia nel mesmu añu, nun seya que quedare erma la tierra y espoxiguen les alimañes del campu. Echarélos de la to vista poco a poco, hasta que tu te multipliques y te faigas el amu de la tierra. Y llantaré les llendes dende mar de Suf hasta'l mar de los filisteos, y dende'l desiertu al Ríu, pos voi entregate a los habitantes del país pa que tu los eches de la to presencia. Nun faigas pautu con ellos nin con los sos dioses. Nun van habitar na to tierra, pos dando cultu a los sos dioses, cayeríes nuna trampa."

Al Qu'ran - Sura II - 186/192

"Lluchái en nome de Dios escontra los que vos faigan la guerra. Pero nun faigais inxusticia atacándolos primero, pos Dios nun ama a los inxustos.
Matáilos onde quiera que los atopéis y echáilos d'onde ellos vos echaran. La tentación de la idolatría ye peor que la masacre na guerra. Nun lluchéis con ellos xunto al oratoriu sagráu, nun ser qu'ellos vos ataquen enantes. Si lo faen, matáilos. Tala ye la recompensa de los infieles."

Torah - Levíticu 26:7 (Antiguu Testamentu)

(Yahveh, al pueblu d'Israel): "Vais persiguir a los vuestros enemigos y ellos cayerán énte'l filu de la vuestra espada. Cinco de vosotros perseguiréis a cien, y cien de vosotros perseguiréis a diez mil. Los vuestros enemigos cayerán col filu de la espada." (...) "Pero si nun m'obececéis y cumplís esti mandamientu, si refugáis los mios mandaos y normes, nun faciendo casu de tolos mios mandamientos y frañendo la nuestra alianza, tamién yo fairé lo mesmo con vós: traerévos el terror, la tisis y les fiebres pa que vos quemen los güeyos y vos abrasen l'alma."

Al Qu'ran - Sura IX -  29/30

"Destruyíi a los que nun creyen en Dios nin nel Últimu Día, a los que nun facen casu de les normes que'l Dios y el so Apóstol vos dieron y a aquellos Pueblos d'El Llibru que nun son fieles de la Verdadera Creyencia. Facéi-yos la guerra hasta que paguen el Tributu, a toos dafechu, anque tean humildaos.
Los Xudíos dicen: Esdrás ye'l fíu de Dios. Los Cristianos dicen: El Mesías ye'l fíu de Dios. Tales son les pallabres de les sos boques, y al deciles aseméyense a los infieles d'otros tiempos. ¡Que Dios los destruya! ¡Enllenos tán de bilordios!"

---

Nengún ser humanu racional pue xustificar les fediondes y interminables masacres en Palestina y Israel, l'arrequexamientu y esterminiu inhumanu d'otros pueblos en nome de tierra, patria, llendes, raza o relixón. Sicasí, ye costume yá'l dir a la gueta d'esplicaciones -racionalizaciones- d'estes miseries nos fechos políticos, con vergoñosa data y seña, del últimu sieglu. Güeyu por güeyu. Alderícase sobre ratos, y talamente paez que nun se quier ver el cuelebrón xigantescu sentáu delantre les nuestres ñaples na metá'l cuartu, el monstruu qu'afala'l ríu de sangre y odiu dende hai más de mil años.

Pallabres sagraes, creyíes dafechu, repetíes tolos díes, espetaes nel megoyu de sociedaes enteres. Cultures afitaes dende hai milenios sobre'l pilpayu de la irracionalidá, del fanatismu, del apoxéu de la fe ciega y l'odiu al vecín. Sociedaes que tovía viven somorguiaes na edá media de los tiranos del alma y los fanáticos del non-conocimientu, que medraron tando adoctrinaes durante sieglos nún odiu mutuu. Un odiu sagráu.

Son pueblos elexíos -pol mesmu dios- pa esterminase dafechu los unos a los otros. Afalar la fe, defender el creyer a ciegues escontra'l conocer, ye facer una virtú del nun pensar. Los que prediquen la irracionalidá y la eleven a los altares divinos son esclavistes inteleutuales que caltienen a la humanidá secuestrada na fantasía y nel sinsentíu. Ye un comportamientu primitivu, tribal: el tótem/dios de la tribu protéxela y destrúye a la tribu enemiga. La casta d'esclavistes inteleutuales -los chamanes- envizca'l pueblu, en nome del tótem, pa cumplir los sos deseos.

Tiénenlo escrito nos sos llibros sagraos: la gloriosa fin del mundu ye al traviés del fueu. Esta ye una guerra que nun finará enxamás na paz, el destín ye la destrucción mutua. La única solución ye, poro, lliberar al home de la esclavitú del alma, frayar les podrielles que lu marren a vieyes aliances sangrines con seres imaxinarios y facer una virtú del conocimientu.

Matar los dioses.

---

"Llucho pa, en morriendo, xubir al cielu como un mártir y que Dios m'acueya. La nuestra llucha ye anguaño escontra los americanos." -  Osama Bin Laden.

"Yo toi cumpliendo una misión de Dios. Dios díxome: "Á George, has dir y lluchar escontra los terroristes d'Afganistán". Y fícilo. Depués, Dios díxome: "Á George, has dir a finar cola tiranía n'Irak". Y fícilo. Y agora siento otra vez les pallabres de Dios que me vienen y me dicen: "Has da-yos a los palestinos el so estáu y a los israelinos la so seguridá, y algamar la paz nel Oriente Mediu". Y en nome de Dios voi facelo." - George W. Bush

L'últimu llobu

Los golores y los colores de les fontes, de los castañeos, de les vegues y cordales, son la cañamina cultural d'un pueblu que vive miles d'años siendo parte de la ñatura virxe que lu arrodia y lu aña. Como tolos demás seres vivos qu'hai nella, l'humanu medra albentestate nuna llucha xabaz pola sobrevivencia, esgatuñando a diario la so tierra pa sacar l'alimentu, curiando animales pa vivir otru día y discurriendo pa facer un ñeru más afayadizu.

Nesti mundu, la ñatura tien voluntá y l'home encadarma la so cultura mirando pal cielu, esperando, pos ye'l cielu'l que da y el que quita. Les fontes y los castañeos garren vida -ánima- y les viesques enllénense de voces animistes que falen tol saber d'esi pueblu. Nesti mundu, el mal nun ye dalgo astrauto, relativo o relixoso, sinón que tien nome propiu y apaez tolos díes. Esi mal ye'l granizu que fraya les guindales, la xelada que quema les llechugues y la h.uina que mata les pites. El mal ye'l cazador que vien, ente solombres, al ñeru del home y que, esfamiáu, -y roba lo poco qu'esti foi quién a atropar con sufrimientu, asesinando'l so trabayu y marchando con él pa siempre. Ye la inxusticia ñatural pa cola xera abegosa del home por sobrevivir.
Dende hai mil años, el mieu primitivu que s'escuende nes solombres de los castañeos más fondos d'Asturies, que se siente al caleyar pel carreru de les fontes más llonxanes, tien el soníu del aullíu del llobu.

La ñatura ye un círculu y l'home ye'l llobu del llobu. Prénde-y fueu a les viesques pa facer güertes (o ocalitales) y quema'l mesmu cielu con tal de vender electricidá. Nún añu 2009 (cuasi) nel que l'industrialismu yá ye'l corón caberu de la ñatura asturiano, paezme un milagru máxicu'l ser quién a sentir, tovía, esi soníu pelos nuestros cordales. Ye l'ixuxú d'un dios pervieyu y xabaz que, dende'l picu'l monte que vemos tán cercanu, ruempe'l ruíu del ParquePrin, calla les voces d'Operación Triunfo y cala'l motor de les escavadores. Un glayíu murniu que surde dende'l fondu de la nuestra memoria, que mos trai histories de los nuestros mayores y mos alvierte del destín del camín pel que vamos.

L'antigua engarrada a muerte sigue. Na casa'l ganaderu, la pantasma del llobu nun ye'l símbolu de la ñatura d'Asturies qu'equí agüeyo, sinón el sangre de les oveyes, fame y miseria, mal puro qu'aporta a traición, y l'estáu modernu ha metese a lluchar tamién na vieya guerra. Esti 23 d'avientu, nel Monsacro (La Madalena) un exércitu oficial salió a comprobar si yera verdá lo que dicíen los vecinos: qu'había pantasmes con forma de llobu nel monte. Habíalos, atopáronlos y a dos -una fema y un machu de 2-3 años- matáronlos. Dellos escaparon.

L'últimu llobu del Cuera -cordal que nun ye más qu'un cachín del continuum de cordales calizos que va dende Andara y Cornión hasta'l mar y el corazón d'Asturies- foi una fema de les más grandes que se vieran nel país. El so finar foi celebráu polos ganaderos como la fin d'un asediu pervieyu, d'un mal eternu. El so asesín -contratáu pol Principáu- ye, escopeta en mano, l'héroe nos nuestros medios de comunicación.

Pero'l ganaderu y la so casa son tamién parte la ñatura que muerre y desapaez con cada llobu, anque nun lo sepa.

Con ñeve nel Aramo aportó l'avientu de 2008. Llobos nel Monsacro. Embaxo, el fumu blanco de Soto Ribera, alta tensión, polígonu industrial, autopistes, Uviéu... La imaxe ye mui fuerte. Nuna Europa macizada d'asfaltu, el llobu -corazón de les sos lleendes- desapaeció cuasi dafechu. N'Asturies resiste tovía. Y resiste porque l'instintu depredador de dambes especies caltuvo un equilibriu ñatural durante sieglos, porque tovía queden fayeos, brañes, venaos, cabres y aguarones, por que los asturianos d'antiguo respetaron l'Asturies xabaz.

Estos llobos asturianos son l'enemigu caberu del banzáu de Caliao, de la variante del Güerna, de Lada-Velilla, de les térmiques, les incineradores, del urbanismu xabaz y la especulación enerxética depredadora del nuestru paisaxe; del despreciu a la nuestra cultura llariega, a les nuestres tradiciones, a la nuestra historia y al nuestru patrimoniu natural. Son l'enemigu del mal.

El momentu nel que nún valle d'Asturies se sienta'l so aullíu per última vez va ser un finxu históricu terrible. La so muerte, la nuestra.

El Barberu de Texas (Toos vivimos n'América - 1)

Na crítica de la ópera d'hai unes selmanes albidraba qu'unu de los valores más espardíos de mou non consciente pela nuestra sociedá ye la idea de modernidá. El sistema creye que los tiempos cambien, que lo qu'hai güei ye estremao -más evolucionao- de lo qu'hebo ayeri y que, pa entender el pasáu, ye necesario amazcaralu de presente. Poro, yá dende'l post-modernismu, ye normal pensar que'l fechu de camudar radicalmente les circunstancies orixinales de les obres d'arte ye contestualizales -cuando lo que se ta faciendo ye, talamente, decontestualizales- y que ximelgar el puntu de vista hacia la obra ye un actu d'empatía. D'esta miente, piénsase qu'allumar la sala'l muséu ónde ta'l David de Miguel Ánxel con lluces de neón o treslladar una ópera de Rossini -del llugar y l'añu que marca'l llibretu al mundu d'anguaño- pue ayudanos a entender meyor eses obres y a sorrayar les sos carauterístiques contemporánees.

Esto ye un vezu tán espardíu nes artes escéniques que yá ye cuasi dalgo clásico y tradicional. Nun me paez mal, cuido que ye un exerciciu bonu cuando se fai en traza y aprovechando daveres les posibilidaes simbóliques d'esi xuegu. Asina y too, la ópera d'anguaño ta infestada d'ello: güei ye tabú facer una ópera que tea ambientada na dómina orixinal. Cuando lo faen, la direición d'escena suel recibir taches por "poco valiente". Ví más Mozart en discoteques o campos de concentración nazis -ver La Xiblata Máxica por Branagh- que peles gayoleres ciudaes italianes del XVIII. La verdá ye que, cuando la escena surde d'un envís intelixente y hai un verdaderu artista detrás, algámense niveles simbólicos de gran altor (víemos hai poco una impresionante Bohéme llantada nel Mayu del 68) pero lo malo ye que, les más veces, nun pasa del nivel broza. Abonda l'artista escénicu malu que ta mirando más por plasmar al patiu butaques, enchipáu por revirar el conceutu orixinal dafechu pa tar na prensa al otru día -pero que, les más veces, nin siquiera ye quién a algamar nin uno nin otro- y escosa'l direutor d'escena que sabe trabayar n'andecha col verdaderu protagonista de la ópera: la música.

El problema engáfase col llau económicu de la escena. Una escenografía cuesta munches perres -namás les grandes óperes del mundu puen pagar representaciones orixinales- y ye normal qu'un mismu diseñu escénicu tea rulando per teatros del mundu años y años. Como un horru, estes escenografíes son muebles y véndense. Polo tanto tien que cumplir delles condiciones: ser afayadices pa poder encuallales en teatros de tolos tamaños, ser llamadores pa que les quieran mercar, han xugar con imáxenes/conceutos universales que seyan valoratibles culturalmente en cualquier puntu del mundu -p'ampliar mercáu-, etc. Poro, nun ye raro qu'esa intención "contestualizadora" sociocultural de la que falábemos al entamu fine siendo, na realidá, una americanización antroxada. Sí, como tolos imperios d'antaño, Estaos Xuníos d'América ye güei'l contestu cultural común al que toles sociedaes del mundu son llendaes y ye l'escenariu preferíu al que l'arte escénicu modernu emburria'l so trabayu. Pa qu'un mozu de Taiwan, d'Uviéu o de Buenos Aires perciba al Rossini italianu d'hai dos sieglos como dalgo vixente y propio, úsase la cultura americana (el so urbanismu, la so economía, los sos vezos, les sos estayes sociales, la so mitoloxía popular, etc.) como puntu común. La descontestualización de la obra orixinal ye, entós, múltiple: non sólo nel contestu cultural nel que ñaz la obra, sinón del que surde l'observador.

Tala globalización cultural nun esiste como'l conocimientu de toles cultures ente sí, sinón como la sustitución de toles cultures por una d'elles.

La ópera ye, amás de música, historia viva. Nella espéyense les situaciones históriques nacionales (hai un factor nacionaliegu y cultural trescendental pa entender la historia de la ópera), les costumes sociales, el folclore y la cultura de los homes y muyeres de les dómines nes que se ficieron. La so americanización escénica obedez -ta claro- a tendencies económiques y sociolóxiques más fonderes, pero quiero sorrayar que nun ye dalgo raro nos nuestros teatros. Ye la tónica, lo que más se fai. Y esta selmana nel Campoamor nun cantaron el gayasperu Fígaro (la) y el namoráu Lindoro... sinón John Rambo y Elvis Presley. Dígovoslo en serio.

Lo d'esti día nel magnu teatru d'Uviéu foi la risión. En tolos sentíos. La direición escénica de Mariáme Clement enfótase nel llau más cómicu del prestosu llibretu rossiniegu -cómicu dafechu- y xuega cola estética yankee y el llinguaxe humorísticu de les sitcom norteamericanes con abondos gags estramusicales. Equí, Fígaro ye más un personaxe enfiláu de la Tabierna de Moe que'l zorramplu gayoleru que conocemos nes representaciones clásiques, empecipiando unu de los sos dúos xunto al tenor cola mítica musiquina del Casio PT-1; nel segundu actu el Conde d'Almaviva antróxase d'Elvis y fai tolos recitativos cantaos n'italianu con acentu de Texas y los degomanes d'El Rei (pa risión del personal); pero lo que yá nun tragó'l públicu uvieín foi ver a la virxinal Rosina fecha una pendanga y pih.a moza que ye quién a cantar l'inmortal aria "Una voce poco fa" demientres depila les veríes -momentu kitsch como pocos viera- ente glayíos, coloratura y risión xeneral. L'oxetivu de revivir el sen cómicu del llibretu orixinal cumplióse a magüeyu, ye verdá, pero'l conxuntu foi escomanáu. Nun ye que la escenografía fuere demasiao moderna o que nun "teamos preparaos" pa entender el teatru -disfrutamos a esgaya de propuestes abondo más arriesgaes- sinón que'l resultáu foi, precisamente, probe y chambón. Hasta'l puntu de dir escontra la interpretación musical, la partitura y rebaxar l'altor de la composición.

A la fin, la escenógrafa recoyó los primeros xiblíos y espatexos (como un truenu) que yo viera nel Campoamor, saliendo escopetada del escenariu y con un evidente disgustu -pa cola actitú del públicu- del maestru Álvaro Albiach. Esta reaición del públicu mancó muncho nos ámbitos musicales y operísticos d'Asturies -que tán ente la vergoña provinciana y el sofitu- y tovía argayen les consecuencies. Albiach, al mandu de la OSPA, fizo una axeitada y posada interpretación de la partitura pero nun triunfó, quiciabes por poco viva y por nun aprovechar la ocasión pa sacar esa maxa estra qu'apaez nos grandes clásicos.

El Barberu de Sevilla ye una de les mies óperes favorites de siempre, tengo la edición d'EMI con Maria Callas y Tito Gobbi gastada de tanto sentila. El nivel de composición que Rossini amuesa nella ye estratosféricu, d'un talentu infinitu -cada aria ye pimpanuda y toles sos melodíes pasaron, amás, al inconsciente musical coleutivu- y tovía ye una música melguera, allegre y abierta. Trátase d'una de les óperes que yo encamiento como antoxana p'adeprender a disfrutar d'esti arte... pero non nesta interpretación, una de les que menos me prestaron de les que ví. El símbolu de lo que foi la obra ye'l como'l barítonu desapaeció dafechu -nuna ópera que ye un carambelu pal personaxe de Fígaro- y como, per primer vez en tolos Barberos que yo viera, foi'l tenor el que triunfó con esta partitura. Gran interpretación de José Manuel Zapata que trabayó más que curioso nel planu vocal y perbién nel teatral. Bien tamién el baxu y la sopranu Silvia Tro, y tien méritu viendo ónde y como la ficieron cantar.

Rir, rímonos y hebo coses de la escenografía que prestaron enforma, como l'intelixente diseñu cúbicu del escenariu -una caxa que camudaba de forma al xirar en cada escena- pero a un arquetípu operísticu del nivel d'El Barberu de Sevilla unu va queriendo que lu dexen esteláu cola música, non a salir charrando de depilaciones d'ingla o Rambos enfilaos.

Como dicía un espertu a la salida: "¡Ay amigu! ¿qué pienses? Los tiempos cambien..."

Maria Callas fai l'aria "Una voce poco fa"

De cómo un perru nomáu MacGyver y un Pegollu derrotaron a Fernando Lastra

Nun quiero dexar que marche'l solsticiu d'iviernu ensin dar dalgunes gracies.

Camín de Cantares
Capítulu 12, 4ª Temporada: Canzana, Llaviana

Ricardo de Canzana ye meyor que tu y que yo. Polo menos por cuatro razones:

1 - Fexo un zurrón de diseñu con un tubu per onde beber el sidre ensin perder tiempu pa segar la pación.

2 - Tien un perru llamáu MacGyver.

3 - Medró, dende guah.e, con respetu a los fugaos.

4 - Fala un asturianu tan gloriosamente vivu y perfeutu na mesma selmana que Fernando Lastra -nun discursu enllenu de pallabres de muerte- dixo lo de "Non. Xurídicamente non", que nun queda namás que da-y les gracies por esistir a Ricardo y a tolos ricardos del mundu. Él ye'l símbolu arguyosu de la xusticia que-y debemos.

Gracies a Xosé Antón Ambás y a tol so equipu por esti programa que ye como lluz na escuridá, un actu de dignidá y de respetu p'Asturies y la so cultura tradicional na metada d'unos medios de comunicación ermos. 

Gracies a Softastur pol vuestru trabayu valiente p'asegurar qu'estes pallabres de nueso tengan futuru modernu, teunolóxicu y llibre. Merecéislo.

Alma de Fierro

- Xuan Bello:  Un asturiano falante, ¿nun tien los mesmos derechos qu'un castellano falante?

- Fernando Lastra: Non. Xurídicamente non.

- Xuan Bello:  ¿Quier dicir que mio buela, que namás fala asturiano, tien menos derechos que dalquién que fale castellano?

- Fernando Lastra: Non. Tien los mesmos derechos. Lo que pasa ye que cuando fale cola alministración necesariamente tendrá que falar en castellano. ¿Ye eso una merma de los sos derechos? Ye un condicionante. Simplemente tien que falar en castellano.

  - Xuan Bello:  ¿Y si nun puede?

 - Fernando Lastra: Tien que poder.

>>Les Noticies, 18 d'avientu de 2008 

---

Nun hai pallabres en nenguna llingua pa nomar el noxu que me dan les d'esta entrevista y el pensamientu fascista, mafiosu y tiranu que personifica nella Lastra. Poro, nun sentíu nietzscheanu, agradézco-yles.

Al Gore fizo famosa la metáfora del comportamientu humanu como esperimentu de temperatura con anfibios: si metes a una xaronca nuna pota con agua a 20 ºC y vas arroxandola poco a poco nel llar, caleciéndola sele que sele hasta qu'algama los 110 ºC, la rana nun se decata del cambéu de temperatura y nun fai un res por salir d'un blincu. Muerre. Sicasí, si metes a la mesma xaronca nuna pota ferviendo a 110 ºC, blincará automático y saldrá escopetada pa sobrevivir.

A nós metiéronnos na pota cuantayá.

Pa Lastra los mandaos del Conceyu d'Europa -nel que ta'l Tribunal Européu de los Derechos Humanos- son opiniones; los derechos civiles son conflictivos si se reconocen; les Lleis deben aplicase con más o menos intensidá; el reconocimientu xurídicu de derechos de facto ye violencia y atenta contra la dignidá de les persones...

Cuando Xuan Bello saca l'exemplu de la so buela y Lastra retruca... máncame físicamente no más fondo del mio ser. Énte esa rempuesta yo tamién veo a la mio güela -que tampoco nun faló nin fala castellanu-, les engarradielles bablistes de tolos díes desapaecen dafechu y pescancio nidio'l deber que tengo pa con ella y con tolo qu'ella encarna. Rescampla'l verdaderu oxetivu cimeru de la vida.

Les relixones orientales afitaron el conceutu de karma y creyen nún equilibriu universal, nuna xusticia cósmica na que too vuelve y too s'equilibra. Nesti sistema, la enerxía nin se creya nin se destruye -tresfórmase- y l'universu véngase a sí mesmu, pa bien y pa mal. Dexáime que nun tenga enfotu nesi karma cósmicu y que faiga tolo que seya quién pa convertime nél tolos díes.

El dolor cabruña'l corte de los nuestros sentíos, les señales na pelleya recuérdennos d'ónde vinimos.

Enxamás nun hai qu'escaecer eses pallabres y como piensa esti paisanu. Guardáiles nes coraes, facéi d'elles fierro y cabruñáilo.

Björk: un ixuxú dixebriegu dende'l País del Xelu

I

Cuenten les sagues épiques islandeses que, cuando'l noruegu Erik El Roxu tuvo que colar nel añu 982 d'Islandia (El País del Xelu) acusáu d'asesinatu, tiró pa la mar del oeste, ensin saber ónde diba aportar. Al poco, arribó colos sos barcos a tierra nuevo, un nuevu mundu que vivía nes lleendes del so pueblu, pero que pa él yera desconocíu dafechu. Dió-y el prestosu nome de Grænland (El País Verde), camentando en pañar colonos pal so nuevu dominiu, porque la verdá ye que -magar que pel branu espoxigaba la pación peles costes del sur- aquello de verde tenía poco. Xelu blanco y azul hasta l'infinitu, mar prieto y neveros glaciares per fiordos y foces ye lo que más atopó naquél país (cubiertu nel so 81% de xelu tol añu). El Roxu entamó dos castros nel sur, que medraron y resistieron, y pel branu atrevíase a mandar nueves espediciones al norte, al círculu polar, onde a la fin descubrió qu'aquel nuevu mundu de so nun yera suyu nin yera nuevu. Los Inuit de Thule, colos sos dioses, el so conocimientu de la natura y la so fala, taben ellí dende cuantayá.

La fame y les griesques ente les poblaciones inuit y europees finaría colos asentamientos d'El Roxu nos sieglos XIV y XV, pero aquelles costes volveríen a ver dos sieglos depués arribar munchos barcos europeos a la caza la ballena. Veníen d'Alemaña y d'Holanda, y tamién dende les poblaciones balleneres del Mar Cantábricu. Nel sieglu XVIII, los espedicionarios-misioneros de Dinamarca reclamaríen aquello pal so país. Los habitantes de Groenlandia, los inuit, pasaron a ser consideraos "indíxenes" y "xabaces" a convertir al cristianismu, les sos pertenencies y tierres pasaron a ser patrimoniu del Rei de Dinamarca. Groenlandia caltúvose asina, ocupada y esplotada, como una provincia invadida por una potencia colonizadora y con una población ensin derechos, voz o votu, hasta'l sieglu XX. La fala inuit tampoco nun se reconoció y la toponimia sustituyóse por otra nueva en danés. Tovía en 1951 toles decisiones sobre'l país tomábense en Copenhagen, onde los groenlandeses nun teníen representación nenguna.

Pero, como n'otros sitios con historia de colonización asemeyada, el sentimientu nacionaliegu y dixebriegu del pueblu groenlandés nun amenorgó enxamás nesi tiempu.

Anguaño, en Groenlandia viven 56.344 persones. El 88% d'elles son inuit y namás el 12% ye d'orixe europeu y danés. El refugu del país a la so entrada na Xuníon Europea (como provincia danesa) foi masivu dende l'entamu del procesu: en 1973 el 70% de los groenlandeses votaron non nel referéndum y, depués d'una década de llucha y presiones, en 1985 el 53% de los sos habitantes algamaron sacar al País Verde d'Europa (quedando Dinamarca dientro). Un casu únicu nel qu'una provincia autónoma d'un estáu llega a tener tala dixebra alministrativa. Col tiempu, el groenlandés (kalaallisut) fízose cooficial, la toponimia danesa camudóse otra vez pola xenuina y la llucha pol autogobiernu foi algamando finxos nes décades de los 80 y los 90.

Tres 300 años de colonización danesa, el camín hacia la independencia de Groenlandia llegó esta cabera selmana de payares de 2008 al so cumal históricu: aprobóse col 75% el nuevu estatutu d'autonomía que reconoz el derechu al autodetermín del pueblu groendanlés, a la llingua groenlandesa como única oficial y el derechu de la nación a decidir sobre l'usu económicu de la so tierra (de gran bayura en petróleu), les sos llendes, tribunales, policía, etc. La independencia, sicasí, ye tovía un suañu de futuru pa un país amenorgáu na so mocedá -condenada a emigrar pa xorrecer-, dependiente de la sovención danesa na so economía y firíu de muerte nes coraes de la so natura polos efeutos secundarios de les sociedaes industriales de más pal sur.

II

BJÖRK- Declarái la independencia

Del discu 'Volta' (2007)
[subtitulos tornaos al asturianu]

Aquel País del Xelu del que marchó Erik El Roxu ye tovía anguaño un requexu bien afayadizu pa los vieyos dioses, enllenu de lleendes, de xanes de les fontes, trasgos del xelu y xente sensible pa contales y cantales. Una d'eses xanes ye anguaño perfamosa per tol mundu pola so especial música y voz, siempre estrada d'arte esperimental y electrónicu. Vendió millones de discos, influyó a xeneraciones d'artistes, ganó premios a esgaya y pasó a los llibros de música. Yá nun-y tien que demostrar nada a naide. Por eso, ye raro que siga naguando por dir siempre más lloñe cola so creatividá y que lo faiga con una fuercia y valentía ensin comparanza dientro la música comercial d'esta dómina.

Björk Guðmundsdóttir ye consciente de la so posición cabezalera, de vocera. Sabe que ta dientro d'una máquina -d'una industria- capaz de llevar idees a millones d'oreyes y énte esi fechu, en vez de sirvir de sirvienta de la máquina, úsala. Conoz tamién el poder de la música pa llegar al alma de les persones, pa conmover y pa mover mases. Manexa'l conceutu freirianu de concientización: l'actu de tomar conciencia de la realidá camuda la propia conciencia. Una vez tragues la pildorina colorada y caye'l velu de los güeyos, yá nun hai vuelta atrás, camuda la cadarma cognitiva na que construyisti tou'l to mundu, too garra una nueva esplicación, un nuevu sentíu y nun queda otra qu'actuar.

El so videu "Declarái la independencia", dirixíu pol maestru Michel Gondry, ye más que nidiu nestes simboloxíes (1). Nel costazu de Björk y nos de la masa a la que fala, tán les banderes de Kalaallit Nunaat (Groenlandia) y les Islles Feroe. La moza islandesa emplega los filos musicales nos que la industria comercial enriestra los cerebros del pueblu y per ellos, glaya al altu la lleva un mensaxe claru, concisu y valiente. La conciencia y el puxu treslládase pelos filos a los oyíos de la xente, que respuende afayadizo al so ixuxú dixebriegu.

"Declare Independence" espublizóse'l 1 de xineru de 2008. Dende entós el cantar punxo nerviosu non sólo a Dinamarca, sinón a otros munchos gobiernos de tol mundu: cuando la islandesa actuó en Shanghai, el gobiernu chinu alvirtió-y que nun lu cantara. Björk nun solo sí lu cantó, sinón que glayó "Tibet, Tibet: alza la to bandera" en llugar del "higher, higher". De magar lo ficiera, el gobiernu chinu creyaba una llei pola que "cualquier grupu artísticu o individuu que tea o tuviere n'actividaes qu'amenacen la soberanía nacional" o "afale l'odiu étnicu" ta prohibíu dafechu nel país. Cuando lu cantó n'Australia, dedicó-yoslu a la nación aborixe, cuando lu tocó en Serbia, a Kosovo...

La música popular ñaz del sentimientu del pueblu. Enxamás nun hai qu'escaecer esi poder.

---

(1) D'otra miente, a llectura individualista que tien el cantar ye perinteresante tamién. El pronome personal "you" n'inglés pue ser un "tu" o un "vós" n'asturianu: Declara la independencia, refuga'l so combayamientu, fai la to propia bandera y álzala alto.