Ex Nihilo

Pa entender el mundu, fitemos los sos cimientos en conceutos suxetivos —antropocéntricos y, nel nuestru casu, occidentales—, que, esplicándolu dafechu, papemos a ciegues. Miramos al so traviés y yá nun los vemos nin los cuestionamos. Unu d'ellos ye'l principiu de causalidá: como nosotros tenemos intención, dámos-yla al restu de fechos continxentes del universu. Asina, ente dos oxetos ensin conciencia, creamos una xunión —metafísica, porque ye una interpretación determinista del fechu físicu que ta penriba de lo físico— na que too ye causa o efeutu d'una causa. Les coses nun pasen, simplemente, ensin conciencia que xulgue la so relación, sinón que tienen que tener orixe —razón, causa, madre— y un fin nel futuru —efeutu, enfotu, fíu—. D'esti mou, dos átomos nun choquen, sinón qu'unu causa'l movimientu del otru. L'agua nun sólo pinga na nuestra pelleya, sinón que mos mueya. El ser humanu busca'l porqué de les coses, pero escaez que tou porqué ñaz d'él. Al buscalu, créalu. Asina, llega a entrugase cuála ye la causa primera nesta filera de causalidaes (cuando, si dalgo ye lo primero, nun pue tener causa anterior).

Ensin güeyu que ve, nada ye visto. Ensin mitu de causalidá, nada tien causa.

La idea de causalidá ye efeutu d'otru cimientu más fondu y más inconsciente: la conceición llinial del tiempu occidental, na que la historia va siempre hacia alantre. Dambes idees, añeraes nes coraes mesmes de la nuestra ciencia, faenla esbarrumbar cuando mira a lo más pequeño y lo más grande del universu. La Teoría de la Relatividá Especial d'Einstein amuesa que'l caleyar p'alantre nel tiempu ye una sensación suxetiva, que tiempu y espaciu son lo mesmo y que nun hai tiempu universal, sinón "regatos" pelos que l'espaciu resbaria. Ríos nos que la nuestra suxetividá pue viaxar p'alantre y p'atrás, o que puen xelase. Asina mesmo, causa y efeutu nun esisten na estaya cuántica y nin nel caos (que ye la única forma na que esisten los fenómenos: nunca nun tán aisllaos, como quier la física newtoniana, sinón enxertos en millones d'otros fenómenos. La ciencia causal nun pue prever fechos positivos tan normales como los meteorolóxicos).

Estos mitos nun son sólo vezu cultural, hai razones más fonderes escrites nel nuestru organismu. Una manera de decatase d'elles ye entender el fenómenu PHI: Mira los puntinos coloraos d'enriba; son cuatro puntos separtaos, qu'apaecen y desapaecen en distintos tiempos; poco a poco, ceguñen más rápido. Namás hai que camudar el tiempu nesta ecuación pa que'l to celebru cree ehí dalgo nuevo que nun ta ehí, pa que construya una realidá abasada nuna relación ente esos puntinos que, en realidá, nun esiste ensin ti: la perceición d'un oxetu en movimientu. Dende un puntu de vista oxetivu, los cuatro puntinos siguen apaeciendo y desapaeciendo aislladamente nel so sitiu, pero'l to sistema de conocimientu inventa una estructura nueva —una gestalt—que ye, pa ti, verdá dafechu. Muévese.

 Los científicos gestálticos que dieron col PHI atoparon munches más solombres na muria de la cueva platónica. Un bon exemplu nel que rescampla'l nuestru mou d'encadarmar la realidá véolu nel exerciciu d'intentar xunir con cuatro llinies rectes siguíes —ensin alzar enxamás el llápiz de la fueya— los nueve puntos del cuadráu que tienes a la mandrecha. Failo, xuega. Intenta xunilos toos con cuatro rectes ensin mirar la solución (1).

Siempre, cuando mires al cielu, a otra persona o a la televisión. Tolo que ves mándase de la mesma lóxica del fenómenu PHI. Nun hai cuadráu dalu. El puntín nun se mueve. Non, nun hai constelaciones, cielu, nin cuyar (2).

La idea de causalidá tenémosla tan dientro como estes estructures gestáltiques, ye una ferramienta evolutiva básica. Tanto, qu'el nuestru sistema de conocimientu nun funciona ensin ella: cuando nun ve la causa —madre— de dalgo, siente un desequlibriu fonderu y dolorosu que-y pruye iguar pa pervivir. Esi desequilibriu esplica la relixón y la ciencia, l'animismu y la ciencia física. De fechu, son talamente lo mesmo: dende'l principiu, el ser humanu sólo tien un mou de conocer, que pue nomar construcción o destrucción según el contestu.

El que les xeneraciones humanes duren tan poco y el que lo mozo viva cuando lo vieyo muerre fai que tengamos mitos como'l del progresu. En realidá, tola nuestra teunoloxía —que percibimos tan avanzada, sintética, aerodinámica y sofisticada— ye talamente la mesma dende enantes del homo sapiens: quemar coses. Aquel primate antropomorfu qu'empecipió a esfregar rames y paya ente les manes, pa faer el fueu col que tuvo lluz y calor, col que cocinó y mandó sobre enemigos y animales, dió un saltu teunolóxicu qu'entá nun pasemos. Quemando les coses qu'atopemos nel planeta blinquemos de la piedra al bronce y del bronce al fierro. Faciendo fogueres coles coses que pañemos na Tierra tuvimos revoluciones industriales, máquines de vapor, electricidá, aviones y coches. El mesmu instintu dende l'entamu.

Agora sabemos qu'esta zuna, tán esitosa evolutivamente pa la nuestra especie, va matala. Pero nun somos quien a parar. Nun vamos dexar de quemar hasta qu'amburemos la Tierra dafechu, carburu del progresu del nuestru conocimientu. Cuando tea dafechu en caldia, cuando too seyan povises, buscarémos nuevu combustible acullá... o morreremos con ella.

Esti vezu destructor, adautativu y primate, vémoslu non sólo na teunoloxía qu'usamos pa medrar, sinón nel ciernu mesmu del pensamientu científicu. Si-y das a un guaḥe que tea en procesu de descubrir les causes del mundu —5/7 años— un xuguete de mecanismu tapecíu, verás esi instintu apaecer. El pruyimientu primeru ye'l de ximielgalu pa sentir les coses que tien dientro, el d'abrilu como seya, estrapallalu escontra'l suelu pa descubrir los secretos que guarda, les cosiquines de les que ta fechu. Machucar, destruyir y abrir pa conocer. Frayar en milenta cachos y ser quien a axuntalos otra vez. Abrir oricios, castañes, relós.

La máquina más complexa enxamás fecha pola ciencia física ye'l Large Hadron Collider de CERN. Ye un aparatón ablucante, xigantescu, fundíu 175 metros embaxo'l suelu y de 27 quilómetros de circunferencia ente Suiza y Francia. Tolos conocimientos de más altor na Física humana tán nella, dende l'electromagnetismu, a la relatividá especial y la física cuántica. CERN tien los ordenadores más avanzaos, la teunoloxía más nuevo y lo especialistes más péritos trabayando nella. La máquina ta fecha, nin más nin menos, pa dar rempuesta a les entrugues más importantes de la Física anguaño: ¿de qué ta fechu l'universu? ¿qué ye y de qué ta fecha la materia mesmo?

En realidá, el Large Hadron Collider (Gran Colisionador d'Hadrones) ye namás un tubu pel que se llancen, unes escontra otres, partícules de materia a les potencies más violentes que ye quien el ser humanu, pa ver qué pasa. Una máquina fecha pa frañir la materia pa ver qué tien dientro, pa cascala hasta machucala sólo por ver qué enerxíes y que secretos guarda. El Gran Mayu.

Tien la mesma lóxica, la mesma gestalt del guaḥe qu'estrapalla'l coche de xuguete escontra'l suelu y lu fraya pa entender con qué cosiquines ta fechu; la mesma del primate que cabruña piedres pa cutir cáscares y güesos. Y si españa, qu'españe.

Asina, el ser humanu construyó ferramientes pa facer el mundu más afayadizu a la so esistencia. Dalgunos humanos, al velu depués, piensen: "esti mundu ye perafayadizu pa mi, tien sol que me calienta, tien agua que me quita la sede, tien animales que m'alimenten y me visten... ¿quién me lu fizo?". Dicía Douglas Adams qu'eso yera como si un topu mirara pa la so topera embaxo la tierra y pensara: "esti mundu ye perafayadizu pa mi, nun tien lluz que manque los mios güeyos, tien tierra pela que presta furar, tien merucos perllambiones... ¿quién lu fizo asina pa mi?". Estos seres humanos y estos topos, na so curtia vida, nun son a entender que son productos del procesu d'evolución. Ellos nun son causa del universu, sinón efeutu del mesmu.

Y como efeutu de la idea de causalidá, los dioses, lo máxico y lo sobrenatural vienen a tapar los furacos que la ciencia dexa no qu'esplica, a iguar el desequilibriu esistencial. Los dioses de la ñube —y les dances rituales que los seres humanos facíemos pa llamalos— morrieron cuando entendimos los tres estaos del H2O, les presiones de l'atmósfera, los ciclones y los anticiclones. Con too y con ello, el creacionismu ye tovía un mal epidémicu del qu'abondos homes y muyeres tiren pa nun sentir fríu énte la nada de la non-causalidá.

Porque la ciencia mira a los güeyos de la nada: l'universu nun tien causa; la enerxía nin se crea nin se destruye, nin se fai nin se desfai, tresfórmase; el Big Bang ye, lo más seguro, un momentu más nun procesu infinitu de separtación y rexunión de tola materia; l'universu ye cachín pequeñu d'un multiversu infinitu, ensin madre, ensin tiempu, ensin entamu nin fin. Cuando llega a la llende del so conocimientu, la ciencia reconoz la so inorancia y nun inventa seres incognoscibles que la saquen d'esa esmolición esistencial (2).

La lóxica del creyente —el que prefier creer a saber—, del creacionista, ye simple: nun tien postura que dalgo nun tenga causa o entamu, que l'universu surdiere ex nihilo. El ser humanu tien orixe y fin, crea nueves coses y nuevos homes; poro, l'universu mesmu tien que tener madre. Na complexidá sobrehumana del universu, esa ha ser una madre que comparta la idea de causalidá humana, pero que tenga poderes sobrehumanos. Si too tien una causa, un orixe, entós l'universu tien que la tener tamién: un dios.

Asina, el creyente, el creacionista, queda tranquilu. Nun se decata de lo babayo d'esti camientu. Queriendo siguir la llei lóxica —la gestalt inconsciente— de que too tien de tener una causa, inventa dalgo pa da-y sentíu al propiu universu, inventa a dios. Cai nun fenómenu PHI divín. Sicasí, cuando, siguiendo la so llei (que diz que too ha tener una causa), -y entrugues cuála ye la causa y orixe d'esi dios, diráte que dios nun tien causa: dios ye dalgo infinito, ensin madre, ensin tiempu, ensin entamu nin fin. Un ser que tien talamente les mesmes carauterístiques del universu anticreacionista qu'al entamu refugaba (4). 

Yo adico pal abismu y dexo que'l fríu de la nada me xele hasta la cañamina. Pero, si tengo de calentame con fogueres metafísiques, dexáime que prenda'l instintu primitivu y escueya quedame cola versión esotérica d'Aaron Funk aka Venetian Snares, nesti bastiazu de maxa y breakcore que ye Szamár Madár. Parte d'un discu conceutual que sigue l'esnalar d'un palombu peles cais de Budapest (nun ye broma, esi ye'l conceutu l'álbum), el cantar ye quiciás una de les obres más comerciales y menos violentes de tola obra del músicu canadiense, pero exemplifica bien curioso lo que fai en Venetian Snares: cutir les composiciones clásiques d'antaño hasta frayales, ver de qué tán feches, esgaya-yos la so enerxía y reamestar los sos cachinos nun nuevu ser teunolóxicu. Enantes del Gran Españíu que parió esti universu n'espansión, esistió otru universu (Elgar). Pero esa ye otra historia...

Venetian Snares -  Szamár Madár
Del discu  'Rossz csillag alatt született' (2002)

---

(1) Nun hai caxa nin cuadráu, namás 9 puntos separtaos nel planu. Sal fuera de la caxa (la caxa sólo esiste en ti).

(2) O meyor, en ti sólo hai y pue haber cuadraos o puntinos en movimientu: l'únicu mou que tienes de conocer ye esi y l'únicu universu que pues ver ye'l que proyecta'l to mesmu güeyu. En ti sólo pue haber cielos, fechos azules polos dioses o por molécules d'O3.

(3) En teoría. Na práutica, inventa teoríes.

(4) O, pa más risión, inventará un segundu superdios invisible que creara al primer dios invisible.