Axuntábense

I

Coru Santiaguín- Axuntábense
Teatru Campoamor (2007)

Los partíos políticos nacionaliegos asoleyen la so dixebra y aisllamientu énte la sociedá asturiana, un añu más, per les celebraciones del Día de la Nación Asturiana. Faenlo tres les europees de xunu y a dos años de les prósimes autonómiques. L'asturianismu políticu lleva 30 años d'autonomía pañando votos y güei la collecha rescampla: europees 2009, autonómiques 2007.

Divide et impera. Un principiu políticu tan vieyu que, cuando Estrabón describió como los romanos lu obedecieron arrémente pa frayar la Lliga Aquea de ciudades griegues, yera yá tan natural a la conquista como la fueya a la rama: dixebra a los que tán xuníos; combaya con unos, maltrata a otros; espera a que se coman ente ellos y desapaezan.

La historia de microdixebres dientro del nacionalismu asturianu ye pergranible -yá dende la dómina de Conceyu Bable-; les llamaes a l'axuntanza non. Les poques series qu'hebo dieron resultaos electorales -como aquella primer UNA- y depués finaron como finaron: na dixebra. Ye esti un panorama tan repetíu que, en determinaes reflexones polítiques -y pa gayola del que gobierna-, dase como normal. Como vezu.

Por embargu, el momentu históricu del pensamientu nacionalista asturianu nun ye normal. Ye críticu (final, diríemos).

Pel llau de les organizaciones, vemos que nengunu de los oxetivos cimeros d'esi pensamientu ye posible nuna dómina na que la hexemonía política de PSOE-FSA y PP ye absoluta y la representación electoral del nacionalismu ye más que marxinal. La crisis d'Andecha Astur en 2007 abrió una ferida gafa, pela que tovía mana sangre a trollu; el Partíu Asturianista paez tar más amenorgáu que nunca; Izquierda Xunida-Bloque por Asturies vive nuna ambigüedá insostenible na que'l llau débil ye siempre'l nacionaliegu.

Pela banda social, los derechos de los falantes d'asturianu siguen tarazaos pese a tola llucha, non sólo política, sinón cultural y civil de los últimos trenta años. La mortandá de falantes patrimoniales entaína a esgaya, la discriminación y la diglosia envízquense y tola fuercia de la resistencia civil nun ye a algamar, non yá dalgo tan básico per se como la oficialidá, sinón que los partíos políticos tean lo mínimo presionaos como pa -por exemplu- facer por sacar a la llingua asturiana del furacu miserable onde la tienen arrequexada nesa radiotelevisión autonómica que faen coles nuestres perres. Nel país européu de la mocedá emigrante y la población menguante, el tarrecimientu y el tapecimientu oficial hacia la cultura llariega -les artes, l'arquitectura, el derechu, etc.- ye máximu y l'espoliu de la bayura natural del país en nome del industrialismu más xabaz, ye la norma.

Les alternatives futures de medra y aición real son marxinales dafechu per un camín que, d'esti mou, paez llevar de cabeza a una carángana abismal nes eleiciones de 2011. Y too ello cola solombrona d'UPyD esnalando penriba la Xunta Xeneral.

Con too y con ello, la fana nun ye fonda abondo como p'amedranar a dellos caminantes cegaratos. Otros cansaron yá y colaron pa casa, non tanto por tar fartucos y mayaos de facer el Sísifu peles mesmes cuestes, coles mesmes engarradielles, sinón por nun tener esperanza de cambéu.
El momentu ye críticu, y prueba d'ello ye ver como, nel últimu añu, entamen a sentise con más puxu les voces de xente que, igual de fartuco, sí ta enfotada en camudar de camín y quier un xiru radical na estratexa. En conversaciones de café, reuniones polítiques, conciertos, Internet -que tantes veces ye espeyu del pulsu de la sociedá-, hasta nel Teatru Campoamor, nun hai requexu onde nun llegara un ruxerrux con forma de mandáu moral: xuntanza.

II

El razonamientu ye poderosu y lóxicu, y por ello cuido que ye compartíu por una mayoría del posible electoráu nacionaliegu, cansáu de tirar el votu en propuestes polítiques de poca continuidá temporal o con pocu ésitu electoral: na situación crítica d'anguaño, ye más y más importante lo que mos xune que lo que mos dixebra; el pensamientu nacionaliegu tien de tar penriba d'engarradielles personalistes; la xunión del nacionalismu asturianu ye posible filosóficamente, tuvo ésitu nel pasáu, y tovía sí tien posibilidaes reales d'algamar voz na Xunta y nos conceyos -y, poro, de llabrar espaciu pa medrar y actuar na realidá social-.

Nesti sen, una de les propuestes más series y con más puxu ente la xente internetiego ye la de la web "Pola Xuntanza", que, afitada nes razones qu'enriestremos arriba, surde como rempuesta a la dixebra primordial del nacionalismu d'izquierda. Entamando pela reunión d'Andecha Astur y Unidá Nacionalista Asturiana, la web puxa por la creación d'un espaciu curiosu que vuelva a dar valor al votu nacionaliegu d'izquierdes, qu'atrope a toles formaciones que, anguaño separtaes, nel fondu trabayen por un programa calcáu. D'esti mou, esta llamada a l'axuntanza del nacionalismu entama per una esbilla ideolóxica: axuntase colos nacionalistes asturianos d'izquierdes, pero non colos nacionalistes asturianos de centru, nin colos de dereches.
Anque esta propuesta tien valor y tien xacíu dende un puntu de vista históricu y ideolóxicu, nun pue entendese como llamada a la xunión del nacionalismu nin como rempuesta a los problemes que trai la so dixebra. Pa entrar a esti conceyu, pónense condiciones ideolóxiques por enriba de los posibles oxetivos tresideolóxicos comunes de tol nacionalismu asturianu. Ye más, hasta dientro d'eses llendes ideolóxiques vemos que se fala de nueves dixebres: nacionaliegos d'izquierdes arreyaos al Bloque por Asturies o Izquierda Xunida tendríen torgao aportar a esta xuntanza del nacionalismu d'izquierdes. Considérase qu'eses persones tán manchaes por combayamientu y que, poro, nun tien traza axuntase con elles. A la fin, nun ta tan estremada esta actitú de la d'un cabezaleru d'AA o UNA qu'enxamás va querer axuntase al del otru partíu por mor de razones bien asemeyaes.

Monty Python - ¡Disidente!
La Vida de Bryan (1979)

Les veces que, nestes selmanes, -yos falé a collacios d'UNA o d'AA d'esti movimientu na rede pola so arrexuntanza, les rempuestes fueron siempre chancies. Paez-yos dalgo inocente y freaky, fuera de la realidá. Tienen perclaro qu'ellos -eses persones en particular- nunca nun se van axuntar cola otra banda. Les mancadures son fondes y toos ellos creen que, si tien qu'haber axuntanza, que seya nel so partíu. Tán enfotaos en que'l so partíu seya esi partíu de futuru, el qu'atrope a la mayoría de militantes y electoráu. UNIDÁ/UNA defiende esi calter de coalición nos sos estatutos y considera que yá ye esi proyeutu de xuntanza por el que munchos nagüen. Andecha Astur dacuando asoleya campañes como SOS Asturies, nes que defienden querer atropar al conxuntu de coleutivos nacionalistes y d'izquierda. La realidá d'estes voluntaes d'axuntanza vese na cai tolos díes.

"Llamo col mio cuernu, pero nun vengas".

Nun son los únicos que lu faen sonar. A Francisco Javier García Valledor, diputáu por IX-BpA-LV, hai tiempu que lu vemos revolvese malagusto nel so partíu. Estratexa o non, ye cuasi la única voz asturianista nél y fala al altu la lleva de la necesidá de disolución del so partíu n'Asturies, pa crear otru nuevu: un espaciu de xuntanza de propuestes nacionaliegues asturianes, ecoloxistes y d'izquierdes. Va acullá, propón abiertamente la xunión con UNA.

El PAS, pela so banda, adica roceanu pa la berrea. El partíu que sacó 20.669 votos nes eleiciones a la Xunta Xeneral de 1995 y qu'en 2009 yá nin se presentó a les europees, paez tar espetáu nel mensaxe del la culpa ye de los asturianos, que son antiasturianos y voten a la FSA en cuenta de a nós y, lleendo los comentarios de Xuan Xosé Sánchez Vicente nel so blogue, caltién una actitú asemeyada a la de los demás partíos nacionaliegos: critica les llamaes a la xuntura por tapecer intereses partidistes y fina convidando a tol mundu a axuntase -al so partíu-: "el que quiera venir, que venga".

Güei, 7 de setiembre de 2009, los averamientos d'estos meses guañen en un fechu significativu: Andecha Astur y Partíu Asturianista roblen un acuerdu de collaboración básicu, dende l'autonomía ideolóxica y hacia'l sitiu común nacionaliegu.

III

¿Necesita Asturies de l'axuntanza del nacionalismu asturianu? Sí, ensin duda nenguna. Un nacionalismu con capacidá de puxar xuníu diba ser dalgo perbono p'Asturies en tolos aspeutos económicos, culturales y sociales.
¿Ye anguaño la situación del país tan grave como pa xustificar una gran axuntanza de tolos asturianos nacionaliegos? Sí, yelo.
¿Ye posible esa axuntanza anguaño? Güei non, y mañana pue ser tarde.

Les razones son dos: ideolóxiques y personales. La historia de rellaciones ente los responsables políticos de les principales organizaciones nun tien igua ensin un fondu cambéu xeneracional. Pel otru llau, l'enfotu de tantos años nel porcentaxe ideolóxicu que dixebra les sos idees polítiques tapez dafechu el gran porcentaxe nacionaliegu que comparten y que, sicasí, ye'l prioritariu como alternativa a les polítiques antinacionales de los partíos qu'anguaño gobiernen.

Esi terrén común esiste y foi una vez -cuando la situación foi lo abondo grave- el cimeru. Pa entendelu namás hai qu'entrugase qué ye ser nacionalista.

El nacionalismu, tal y como apaez nel sieglu XIX, ye un pensamientu románticu que s'enfota na curia de la nación, entendía como coleutivu social carauterizáu por una historia, cultura, llingua, etnia o territoriu común. La esistencia de toos estos factores nun ye necesaria pa la esistencia del sentimientu nacional, qu'apaez yá nel mesmu momentu que ye posible percibise como coleutividá al traviés de cualquiera d'ellos.

Ye, d'esti mou, un conceutu tresideolóxicu dafechu: pue esistir un nacionalismu d'izquierdes -que curie la nación dende un modelu socioeconómicu igualitariu y solidariu-  y un nacionalismu de dereches -que curie la nación dende un modelu socioeconómicu conservador y de competencia-; pue esistir un nacionalismu internacionalista -que curie la nación al tiempu que trabaya xunto a otres naciones- y un nacionalismu chauvinista -que curie la nación escontra otres naciones-. Unu pue razonar que na historia y la cultura coleutiva d'un pueblu van tamién rasgos ideolóxicos. De fechu, toles rames ideolóxiques que s'averen al nacionalismu busquen, atopen y sorrayen eses carauterístiques. Pero la historia nun esiste, fáenla los que la estudien. Si fuere un fenómenu físicu -una cuarta dimensión oxetiva y imposible, si se quier- la historia d'un pueblu (como la so llingua) sería igual de tresideolóxica: hebo reis y hebo revolucionarios, hebo andeches y hebo minifundismu conservador, hebo creyentes y hebo ateos.

Dende'l güeyu de la persona política moderna, avezada a pensar ideolóxicamente, ye difícil aceutar el calter sentimental del nacionalismu, el so raigañu tribal, como parte d'un pensamientu racional. Sabemos que tolos seres humanos tenemos el mesmu valor y los mesmos derechos. Sabemos que les muries que punximos ente nós nun son más que bilordios culturales, que nun hai dixebra y que toos somos hermanos y hermanes. Sabemos cualu ye'l nuestru sitiu na evolución de les especies y qu'esti nun ye más qu'otru pasu, otru momentín nel tiempu, llárimes nel agua.
Y, sicasí, pola fuercia mesma de la evolución, móvemonos por sentimientos y vivimos por emociones. Amamos tolo que conocemos: amamos la familia, amamos la casa y lo que vemos nella. Nós nun tamos fechos pa quedar, sabémoslo, pero quixéramos quedar. A la fin, namás somos lo que sabemos, lo que faemos y lo que falamos: somos la nuestra llingua, la nuestra historia y la nuestra cultura. El nacionalismu ye dar valor a esi conocimientu -personal y coleutivu a un tiempu-, facelu alitar y querer que perviva.

Nel mio casu, querer que viva pa compartilu y celebralu na bayura de tolos otros conocimientos de toles otres naciones. Pero, ay, eso yá ye ideolóxico.

El nacionalista asturianu tien qu'entrugase qué ye la nación asturiana. Nes respuestes, clares por xenerales, atópase'l país común y la llucha que comparten tolos partíos nacionaliegos.  Axuntase nun mesmu frente, pa sestaferiar en comuña polo más básico de la nación -ensin arrenunciar al trabayu ideolóxicu por separao- nun sólo ye posible, sinón que ye necesario pa la sobrevivencia de la nación mesma.

Durante un tiempu nos años 70, la mayoría entendiólo asina. Conceyu Bable ye tovía un exemplu del qu'aprender a cómo ilusionar, axuntar y actuar con ésitu na sociedá dende'l nacionalismu.

Les veces que, nestos años, -yos comenté a cabezaleros de CB y otres organizaciones de la dómina lo bono que sería anguaño un resurdimientu d'aquel resurdimientu -de dalgo como CB-, les rempuestes fueron siempre rises. Paeció-yos dalgo inocente y freaky, fuera de la realidá.

Y, cada vez más, toi convencíu de que ye l'únicu futuru pal nacionalismu. L'únicu mou d'atropar los votos del votante nacionaliegu -tea fartucu o empixáu- y camudar les coses, la forma de plantar semiente pa que darréu seya a espoxigar la xera ideolóxica qu'anguaño muerre erma na ería de la microdixebra. Viendo los votos, semar ehí ye lo inocente y lo fuera de la realidá. Nun soi l'únicu. Dalgunu d'esos cabezaleros sintió l'aplausu a esti discursu (centráu na llingua, pero ximielgu al de la nación) de José Ángel Hevia nel últimu Día de les Lletres Asturianes. Que suene'l cuernu:

José Ángel Hevia - Discursu de nomamientu como Académicu d'Honor de l'ALLA

Teatru Campoamor (Día de les Lletres Asturianes, 2009)