Pantasmes

Llámame l'atención que, entá nel pesar más murniu, nel momentu más escuru, somos a agüeyar una rayada de guapura ente les solombres. Atopámosla en detallinos pequeñucos o en coses evidentes y grandones, pero'l casu ye qu'al traviés d'esa esperiencia afitamos que la nuestra capacidá de ver lo bello -de velo, non d'esfrutalo- ye dalgo cuasi oxetivo, que nun desapaez.

Y, a pesar de too, la prueba de lo falso d'esta creyencia tenémosla nel nuestru propiu vivir diariu. El sistema anestésianos: caleyamos d'horariu n'horariu, de vezu en vezu y repetición en repetición; la sociedá permítenos tener esi sentimientu namás cuando lu considera controláu.

Sábese de vieyo: nun hai belleza, ye una pantasma más. Un tastu adeprendíu por socialización, un cachu de maxín. Yelo, y sicasí mueve les nuestres vides y bebe les nuestres llárimes. Hailos que la busquen o l'amen o la nieguen o la violen (ye lo mesmo; son artistes) y hailos que l'atopen al debalu. Y nunca tuvo ehí.

Paez que, tando n'añu Darwin, apetez rabilar col llau evolutivu. Nel fondu, la guapura física nun ye más qu'un nivel básicu de selección natural y lo estético una ferramienta de conducta sexual: el color de les plumes del páxaru, la melodía del so cantar, lo harmónico del so ñeru. Lo sano, fuerte, llimpio y llamadoro ye lo evolutivamente guapo. Esti procesu de seleición -de lo esitoso pal triunfu, supervivencia y perpetuación de los xenes- pue esplicar dende'l color de la flor a la esistencia de les Flying-V.

D'esti fechu natural naz el pruyimientu griegu (meyor, pitagórico-euclidianu) d'oxetivar esti conceutu, d'atopar unes fórmules fixes y áurees pa esplicalu. Al buscales, creyáronles -a la so imaxe y asemeyanza- y con elles, tol so arte escultóricu, musical, arquiteutónicu, etc. Tola so visión del universu (poro, l'universu en si). Platón siguió convencíu de la imposibilidá del ser humanu d'algamar la verdadera belleza -divina, metafísica y llendada más allá de la nuestra perceición bilordera- pero nel fondu, y dende xusto l'otru estremu, albidraba lo que Hume y l'empirismu antimetafísicu inglés mos aprendió: nun esiste guapura nes coses, sinón namás na mente qu'adica pa elles. Nel güeyu. Les dos visiones (base natural y constructu suxetivu) son perfeutamente compatibles, como probó Kant, y dan un resultáu relativu: too pue ser guapo y too pue ser feo, depende de cómo seyamos nós; nós dependemos de lo que mos aprienden, de les esperiencies individuales, del universu de constructos sociales (guapura inclusive) nel que construyimos la nuestra propia perceición; etc. ¿Ta ente esi paxu de constructos pre-fechos socialmente'l sentimientu personal, xenuinu y fonderu, de plasmar de belleza? Sí, claro:

La Partita en Re menor pa vigulín solu Nu 2 de Bach (BWV 1004), conocía como La Chacona, ye una de les mayores obres maestres enxamás escrites pal vigulín y ta anguaño considerada un cumal cimeru na historia de la música. Dizse que'l compositor escribióla en duelu pola muerte de la so muyer. La so dificultá téunica ye de lleenda -pocos maestros son a tocar les infinites variaciones de los cinco movimientos- y la xera de composición bien merez l'axetivu de maraviya. Nun hai esaxeración nenguna nestes pallabres. Johannes Brahms describió-yla así, per carta, a Clara Schumann:

"Nún sólu pentagrama, pa un instrumentu pequeñín, l'home escribe tou un mundu enllenu de los pensamientos más fonderos y de los sentimientos más poderosos. Si, per un momentu, yo imaxinara que fuera quien a crear, o namás qu'a concebir la pieza, toi seguru que de la venada y l'abluque que m'entraba, alloquecía pa siempre."

L'esperimentu foi simple. Un mozu con gorru y un vigulín apárase n'antoxana'l metro de Washington y toca los 15 minutos d'esta composición de belleza immortal, más otres como l'Ave María de Schubert. Nun ye un mozu cualquiera, ye Joshua Bell unu de los meyores vigulinistas vivos y el so instrumentu ye un Stradivarius fechu hai 300 años. Los espertos apostaron a que la xente diba a ablucar cola música, que yera inevitable que se formaren ensames de xente estelao cola so interpretación.

Pasaron 1097 persones. Durante La Chacona, paró una.

Nos tres cuartos d'hora que tuvo tocando, 7 persones más pararon durante menos d'un minutu a sentilu y, ente tola xente que pasó, echáron-y 32 dólares al cestu. El so vigulín cuesta tres millones y mediu de dólares. Pola mesma interpretación de Joshua Bell, llórase, apláudese, páguense cientos d'euros por un asientu en cualquier teatru del mundu, gánense Grammys y pásase a la histora. La obra de Bach ye la mesma, lo único que camuda ye'l sitiu y la pre-conceición: un teatru con xente sentao o un hall de trabayadores entainando. Col contestu social, camuda la capacidá individual de perceición de la belleza. Ye tan sólida como'l fumu.

"Hasta nesti sitiu atulluráu, los movimientos del violineru caltiénense nidios y amañosos; paez que ta tan lloñe del so públicu -non-vistu, non-sentíu, n'otru mundu-, qu'empecipies a camentar qu'igual ye que nun ta equí. Ye una pantasma. Entós ye cuando te decates: él ye l'únicu que ye real. Los demás son les pantasmes" - Gene Weingarten, Washington Post.

Dicía al principiu que'l sistema mos anestesia. N'Asturies, cuando mos queda un miembru insensible dicimos que se mos aformiga. La metáfora social ye bien bona, entós: el sistema aformíganos. Lliteralmente. Los roles que mos llanten per fuera, les sos rutines, mitos y vezos, cálennos dientro. Asina, nun sólo trabayamos cuando tenemos que trabayar, sinón que callamos, pensamos o sentimos como y cuando tenemos que facelo. Sicasí, siete persones pararon al sentir la música. Tái al tanto, porque un día va sonanos al llau, de sópitu. Y o la oyimos... o somos pantasmes.